Pawilon Pamieci i Mur Pamięci na Cmentarzu Powstańców Warszawy

Dla was pieśń moja i łzy moje,
Zwyczajni, prości, nieogromni.
Kiedy na zgliszcza wróci życie,
Na narodowy święty grób,
Gdy kości będą zbierać z szańca,
Aby z nich dźwignąć pomnik sławy,
Niech na cmentarnej będzie płycie
Ten napis prosty, napis krwawy:
Tu leży Trup
Nieznanego Mieszkańca
Warszawy

Fragment Mogiła Nieznanego Mieszkańca Warszawty, Antoni Słonimski, 1944

LOKALIZACJA

Projekt Izby Pamięci i Muru pamięci zlokalizowany jest na Cmentarzu Powstańców Warszawy, który powstały na podstawie projektu z 1946 roku wykonanego przez Romualda Gutta i Alinę Scholtz. Projekt warszawskiego cmentarza zakładał stworzenie największej w Europie nekropoli. Niedługo później rozpoczęto prace nad realizacją projektu, niestety wkrótce je przerwano. Z całego projektu udało się zrealizować jedynie główną aleję, oraz kilka ścieżek między kwaterami. Powstał również kurhan z prochami pomordowanych oznaczony krzyżem i tablicą informacyjną. Stworzono również staw.

Dopiero w latach sześćdziesiątych na podstawie projektu Tadeusza Wyrzykowskiego wykonano resztę prac. Projekt opierał się na wcześniejszych założeniach Gutta i Scholtz, jednak sam teren cmentarza został wyraźnie zmniejszony. W ten sposób powstał skwer o nazwie Park Powstańców Warszawy. W tym czasie powstały również pionowe nagrobki oznaczone kombatanckim odznaczeniem Polski Ludowej, Krzyżem Grunwaldu. W późniejszych latach nie dokonywano żadnych znaczących remontów, czy prac na terenie nekropoli. Przełom nastąpił w roku 2004, kiedy przy ulicy Wolskiej umieszczono kamienny blok z tablicą informującą o rozciągającym się dalej cmentarzu. Później wykonano szereg prac mających na celu poprawę wyglądu i upamiętnia ofiar zbrodniarzy hitlerowskich. Przedstawiona koncepcja pawilonu zakłada częściowy powrót do pierwotnej koncepcji przestrzennej stworzonej przez Gutta i Scholtz. W ramach budowy pawilonu zostanie stworzony symboliczny plac, który w swojej formie przypomina zaprojektowaną wcześniej kwaterę cmentarną. Projektowany obiekt będzie zlokalizowany w parkowej części założenia. Jego obecność będzie przypominała wypoczywającym mieszkańcom i turystom o wydarzeniach sprzed ponad siedemdziesięciu lat. Samo umieszczenie obiektu w parku ma również wymiar symboliczny, mający ukazać pierwotną funkcję tej przestrzeni oraz podkreślić liczbę ofiar.

Proponowana lokalizacja doskonale się do tego nadaje z uwagi na położenie na jednej z główny osi komunikacyjnych oraz bezpośrednie dojście z przystanku. Dzięki umieszczeniu obiektu w powyższym miejscu utworzone zostaje założenie Pomnik-Mur Pamięci, Pawilon Pamięci – Wejście, które podkreśli rangę miejsce. Inne lokalizacje uniemożliwiały dogodną ekspozycję obiektu oraz budowę właściwej relacji z założeniem pomnikowym oraz wejściem od strony ulicy Wolskiej. Lokalizacja na skarpie lub u jej podnóża silnie wpływałaby na odbiór pomnika z ulicy Wolskiej, co znacząco obniżyłoby jego rangę. Podobnie rzecz miałaby się w przypadku lokalizacji na placu przy pomniku. Z kolei zaś umieszczenie pawilonu przy jednym z wejść uniemożliwiłoby godną kontemplacje z uwagi na duże natężenie ruchu i dźwięku.

IDEA

Projekt silnie zwraca się w kierunku pierwszej koncepcji, budujące na jej podstawie nowe założenie, koncentrujące się wokół Muru Pamięci. Dzięki symbolicznemu odtworzeniu projektowanych kwater zmianie ulega charakter przestrzeni, w której umieszczony zostaje pawilon. Same kwatery zaś stają się istotnym elementem kształtującym zarówno formę, jak również budującym emocje. Dzięki szerokim, wchodzącym do wnętrza pasom świetlnym, podkreślono poszczególne kwatery.

Wytworzony w ten sposób obiekt doskonale podkreśla charakter miejsca. Mur pamięci umieszczony przed budynkiem jest obiektem szkieletowym umieszczonym na trzpieniu umożliwiającym dowolny obrót płyt. Takie rozwiązania sprawia, że budynek w momencie otwarcia staje się przezierną otwartą formą. Z drugie strony, gdy obiekt pozostaje zamknięty, jest odgrodzony za pomocą pełnej ściany betonowej od otoczenia. Takie rozwiązanie sprawia, że mimo statycznego i dostojnego charakteru architektonicznego obiekt stanowi dynamiczną bryłę doskonale wykorzystującą przestrzeń, w której się znajduje.

ROZWIĄZANIA PRZESTRZENNE

Projekt i mur pamięci tworzą ze sobą osobliwą relację. Za sprawą ruchu paneli, składających się na mur pamięci wytworzona zostaje struktura, otwierająca lub zamykająca przestrzeń Izby Pamięci. W momencie otwarcia obiekt staje się widoczny ze ścieżki, zachęca przechodniów do wejścia. Jednak, gdy budynek jest zamknięty ściana odgradza go od ciągu komunikacyjnego stając się jednocześnie dominantą przestrzenną całego założenia. Sama ściana tworzona jest w systemie modułowym i może w razie potrzeby być rozbudowywana. Wschodnia elewacja obiektu, sygnalizuje swoją funkcję za sprawą umieszonego na niej cytatu z poezji Antoniego Słonimski, tak doskonale oddającego jego rolę: Kiedy na zgliszcza wróci życie, Na narodowy święty grób, Gdy kości będą zbierać z szańca, Aby z nich dźwignąć pomnik sławy, Niech na cmentarnej będzie płycie Ten napis prosty, napis krwawy: Tu leży Trup Nieznanego Mieszkańca Warszawy.

FUNKCJONOWANIE WNĘTRZA OBIEKTU

Wnętrze projektowanego obiektu może ulegać dynamicznym zmianom, dostosowując się do potrzeb użytkowników. Jednocześnie zmieniając przestrzeń wnętrza, która może funkcjonować, jako sala edukacyjna/konferencyjna, sala wystawowa, czy nawet łączyć te dwie funkcje. Ruchome ściany umożliwiają tworzenie wielu konfiguracji przestrzennych. Obiekt podzielony jest na dwie strefy ogólnodostępna wystawienniczą z toaletami oraz magazynowo/socjalną. Dodatkowo obiekt wyposażono w pomieszczenie ochrony, zapewniające całodobowy osobowy dozór oraz monitorowanie budynku. W celu zachowania jednoprzestrzennego wnętrza przy wejściach umieszczono kurtyny powietrzne.

ROZWIANIA MATERIAŁOWE I TECHNOLOGIA

Ściany budynku wykonano z betonu architektonicznego. Nawierzchnię stropodachu wykonano ze żwiru płukanego. Stolarka okienna aluminiowa, o podwyższonych parametrach antywłamaniowych, Plac wykonano z płyt granitowych oraz szyb bezpiecznych hartowanych umieszonych na aluminiowej konstrukcji, pod którymi znajduje się ekologiczne oświetlenie typu Led. Obiekt ogrzewany jest za pomocą poziomej pompy ciepła umieszczonej na wschód od projektowanego placu. Możliwe jest również wykonanie przyłącza do miejskiej sieci centralnego ogrzewania, w celu zmniejszenia kosztów budowy obiektu. Dodatkowo obiekt wyposażony jest w system rekuperacji oraz klimatyzacją, którą umieszczono na dachu. W części magazynowej umieszczono drabinę oraz wyłaz dachowy umożliwiający konserwację urządzeń. Obiekt podłączony jest do miejskiej instalacji wodno-kanalizacyjnej. Wykonane zostaną również przyłącza elektryczne oraz szerokopasmowy dostęp do Internetu.Obiekt wyposażony jest w system SAP i bezpośrednie łącze do straży pożarnej. Dodatkowo w obiekcie przewidziano instalacje alarmową z funkcja antynapadową, wyposażoną w automatyczny system powiadamiania policji. Wnętrze zaprojektowana z niezwykła starannością. Ściany pomieszczeń pokryte będą biała matową farbą ekranową, specjalnie dostosowana do projekcji z dwunastu rzutników umieszczonych w przestrzeni wystawienniczej. Taki system umożliwia dowolne zmiany ekspozycji oraz nastroju wnętrza. Dodatkowo we wnętrzu zastosowano sześć mobilnych ścianek umieszczonych na stalowych malowanych na czarno szynach, umożliwiających dynamiczną zmianę wnętrza i dostosowanie go do potrzeb użytkowników.
Oświetlenie budynku stanowi istotny element kreowania emocji i zmiany charakteru obiektu. W tym celu podświetlono nisze znajdujące się poniżej poziomu podłogi w głównym budynku, dodatkowo podświetlono odbicia kwater odwzorowane w suficie. Budynek wyposażony jest również w szynoprzewody umożlwiające dowolne oświetlenie prezentowanej ekspozycji. Z zewnątrz budynek podświetlony jest za pomocą pasów świetlnych. Cały obiekt oświetlony jest za pomocą ekologicznych źródeł światła opartych na technologii led. Całość oświetlenia może być sterowana za pomocą jednego systemu komputerowego, umożliwiającego dowolna zmianę jego natężenie. Główna przestrzeń ekspozycyjna dodatkowo doświetlona jest za pomocą świetlików dachowych, wprowadzających dużo surowego zmiennego światła ożywiającego ekspozycję. Aby dodatkowo umożliwić kontrole światła po świetlikami umieszczono elektrycznie sterowane żaluzje. Po drugiej stronie przy wejściu podobną funkcję pełni wysoka szklana fasada, która również została wyposażona w system kontroli oświetlenia.

OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE

Budynek został przystosowany dla osób niepełnosprawnych i nie posiada barier architektonicznych, które mogłyby utrudnić poruszanie się po nim. Wejście do budynku znajduje na poziomie 0,00, na tym poziomie znajdują się również wszystkie pomieszczenia. W obiekcie umieszczono toaletę dostosowaną do potrzeb osób niepełnosprawnych.