Koncepcja krajobrazowa i funkcjonalno-przestrzenna rozwoju Kampusu Politechniki Gdańskiej.

Wstęp
Przestrzeń kampusu Politechniki Gdańskiej jest jednym z elementów, które definiują charakter Gdańskiego Wrzeszcza. Jednak przez jego mieszkańców teren uczelni jest często traktowany jako niedostępny i obcy. Dzieje się tak między innym z uwagi na jego słabą integrację z otaczającą zabudową oraz historycznie zamknięty charakter. Obecnie sam kampus jest wyraźnie podzielony, dzieje się tak miedzy innym z uwagi na sposób zagospodarowania ulicy Siedlickiej oraz ulicy Traugutta. Proponowana koncepcja jest próbą rozwiązania powyższych problemów i stworzenia z kampusu katalizatora zmian dzielnicy.

Unikalny potencjał Kampusu wynikający z jego lokalizacji, bogactwa przyrody oraz ukrytego pod ziemią potoku Królewskiego umożliwia jego niezwykła przemianę. Ten potencjał pozwala na realizację przestrzeni, która będzie zgodna z naturą i dostosowana do ludzkich potrzeb. Duża zaletą koncepcji jest lepsza integracja przestrzeni uczelni z dzielnicą, przy jednoczesnym zmniejszeniu ruchu samochodowego. Przeprowadzane działania są silnie związane ze wzmocnieniem i podkreśleniem obecności otwartych dla mieszkańców, studentów i pracowników przestrzeni publicznych, ciągów zieleni oraz unikalnej ekspozycji wody w postaci zbiorników retencyjnych i odsłonięcia fragmentów Potoku Królewskiego przyczynią się do wzrostu atrakcyjności tej przestrzeni. Takie działania pozwolą zaprezentować szerszemu gronu osiągnięcia techniki, dzieła sztuki oraz zabytki i innowacje w dziedzinie architektury, które będą obecne na terenie kampusu.
Proponowane rozwiązanie w pełni korzysta z potencjału związanego z budową ulicy Nowa Politechniczna, od strony której teren kampusu otwiera się na Wrzeszcz i jego mieszkańców. W zaprojektowanej i zróżnicowanej wysokiej jakości przestrzeni każdy znajdzie coś dla siebie.

Przestrzeń kampusu
Proponowane zabiegi przestrzenne przenoszą ciężar centrum uczelni w okolice ulicy Siedlickiej, która zmienia swój charakter na deptak, umożliwiający jedynie dojazd techniczny i uprzywilejowany. Taka ewolucja jest kolejnym krokiem w celu podkreślania priorytetu ruchu rowerowego i pieszego na terenie całego ośrodka akademickiego.
Koncepcja zakłada utworzenie ciągu pomniejszych przestrzeni publicznych w formie ulic i placów oraz głównych placów uczelnianych. Doskonałym przykładem takiej przestrzeni jest plac utworzony przy dotąd dysfunkcyjnym skrzyżowaniu ulic Traugutta, Siedlickiej i Sobieskiego, który może być nie tylko miejscem wypoczynku, lecz fragmentem szerzej pojętych ścieżek edukacyjnych i ekspozycyjnych Rozproszonego Muzeum Techniki, które mogą stanowić inspirację nie tylko dla studentów, ale i pracowników uczelni. Nowo wytworzony plac stanowi wizytówkę uczelni, jako miejsca otwartego na Gdańsk i jego mieszkańców. W ramach koncepcji zakłada się możliwość budowy nowych obiektów kubaturowych takich jak budynki wydziałów i akademiki bezpośrednio przy nowo powstałych przestrzeniach publicznych i rekreacyjnych.

Wzdłuż wszystkich ulic koncepcja zakłada wytworzenie ścieżek rowerowych oraz chodników umożliwiających bezpieczne i komfortowe przejście w kierunku okolicznych obiektów niebędących częścią kampusu oraz przystanków komunikacji publicznej. Ten zabieg łączy się ze stworzeniem większej ilości wejść i wyjść z uczelni, w tym między innymi wyeksponowania historycznej Bramy Węglowej nieopodal Audytorium Novum, nowopowstałego głównego wejścia w okolicach ulicy Fischera oraz Do Studzienki czy podniesienia rangi wejścia od strony Budynków Wydziału Chemii i Parku Akademickiego.

W celu podniesienia bezpieczeństwa na terenie kampusu ograniczono ruch kołowy oraz rozwiązania architektoniczne i urbanistyczne, dzięki którym przestrzeń została zaprojektowana jako otwarta, zapobiegająca zachowaniom niepożądanym i niebezpiecznym. Ponadto w koncepcji proponuje się zastosowanie nowoczesnych systemów monitoringu opartych na analizie zachowania użytkowników i sposobu przemieszczania. Zaleca się również zastosowanie urządzeń zbierających dane dotyczące ilość użytkowników i sposobu ich przemieszania w postaci map termicznych.

Aspekty ekologiczne
Projekt zakłada stworzenie spójnego i zróżnicowanego systemu przestrzeni publicznych, których istotnym elementem jest zieleń i woda. To natura sprawia, że chcemy przebywać w przestrzeni publicznej i sprawia to nam przyjemność. Wiele badań wskazuje na wręcz terapeutyczny charakter zieleni. Podjęte działania maja zachęcić pracowników i studentów do częstszego korzystania z nowo powstałych przestrzeni, a tym samym do większej integracji.

W koncepcji zieleń została zaprojektowana w formie ciągów, które tworzą wraz z otaczającą zielenią spójny ekosystem. Zieleń ukształtowana w ten sposób stanowią naturalne powiązania z wzgórzami i Parkiem Jaśkowej Doliny, wzgórzami Góry Szubienniczej oraz Parkiem Akademickim. Tereny zielone będące zakresem opracowania zostały, kompleksowo powiązane za pomocą ścieżek spacerowych i edukacyjnych z otoczeniem. W projekcie uwzględniono drzewa będące pomnikami przyrody oraz wyróżniające się wartościowe szpalery drzew. Projekt zakłada zachowanie jak największej ilości drzew na terenie założenia. Koncepcja uwzględnia na części opracowania ograniczenia wynikające z OSTAB. Bardzo istotne z punktu widzenia projektowanej zieleni jest założenie parkowe od strony Alei Zwycięstwa, które historycznie pełniło funkcję cmentarza. Koncepcja zakłada podkreślenie historycznych podziałów pomiędzy poszczególnymi cmentarzami, których ciąg znajdował się wzdłuż obecnego Traktu Konnego. Podziały zostały zróżnicowane za pomocą odrębnych gatunków traw oraz szpalerów drzew, które zostaną uzupełnione poprzez nowe nasadzenia. W tej części zakłada się również umieszczenie tablic informacyjnych dotyczących ówczesnego charakteru tej przestrzeni. W założeniu zaprezentowane będą również relikty odkryte na tym terenie.

Woda w projekcie została wyraźnie wyeksponowana i poprowadzona w dwóch naturalnych kierunkach. Pierwszym opartym na kaskadowo spływającej wodzie, będącej połączeniem zbiornika wodnego o pojemności 3000 m3 zlokalizowanego w pobliżu budynku LINTE, ze zbiornikiem na górze Szubienniczej. Drugim opartym na kierunku, wynikającym z przebiegu Potoku Królewskiego. W ramach tego układu projektuje się odsłonięte cieki wodne oraz kilka zróżnicowanych wielkością zbiorników retencyjnych, które jednocześnie podnoszą jakość przestrzeni publicznych i zapewniają doskonałe warunki do odpoczynku i rekreacji. Punktem kulminacyjnym całego założenia są zbiorniki umieszczone na placu zlokalizowanym na północ od budynku Wydziału ETI, pełniące funkcję otwartego laboratorium rozwiązań prośrodowiskowych i hydrotechnicznych o funkcjach edukacyjnych i popularyzujących ideę rozwoju zrównoważonego.

W koncepcji bardzo ważne jest również nasłonecznienie. W tym celu prace i przestrzeń publiczną projektuje się w oparciu o analizy środowiskowe pokazujące miejsca, w który możemy uzyskać optymalne warunki słoneczne. Nie mniej istotna od nasłonecznia jest jakoś powietrza, która zostaje zapewniona miedzy innymi dzięki dużej ilości roślinności w postaci drzew i lokalnych eksperymentalnych pól namorzyn. Kolejnym działaniem mającym na celu poprawę jakości powietrza jest odpowiednie przewietrzania terenu kampusu, dzięki umieszczeniu nowoprojektowanych budynków w osi wiatrów wschód-zachód, które według danych metrologicznych są najczęściej spotykane w tym rejonie. Takie działanie zapewnia lepsze przewietrzanie terenu kampusu, a tym samych zapobiega powstawaniu zjawisk związanych z kumulowanie się szkodliwych cząstek na przykład w postaci pyłków PM. Wszelkie nowoprojektowane obiekty oraz istniejące, które nadają się do przebudowy, zostaną wyposażone w zielone dachy udostępnione użytkownikom. W celu podniesienia walorów ekologicznych zakłada się również umieszczenie kolektorów słonecznych na części dachów, które pozwolą na wygenerowanie około 3 kWh/m2 w ciągu dnia. Co zakładając, że powierzchnia dachów umożlwiających umieszczenie kolektorów ma około 20 000 m2, z czego 50 % pozostanie dachami zielonymi, pozwoli wytworzyć około 30 000 kWh dziennie. Przyczyni się to znacząco do obniżenia zapotrzebowanie kampusu na energię elektryczną niepochodzącą ze źródeł odnawialnych.

Place i główne ciągi piesze
Koncepcja obok głównych placów zlokalizowanych odpowiednio: przy budynku ETI, w okolicy skrzyżowania ulicy Traugutta z Sobieskiego, przed Gmachem Głównym, przed budynkiem Chemii, proponuje szereg pomniejszych atrakcyjnych, zlokalizowanych praktycznie przy każdym z istniejących obiektów. Dodatkowo założenie zakłada wytworzenie formy amfiteatru w miejscu wyrobiska na Górze Szubienicznej, które mogłoby być dokonały miejsce do organizowania wydarzeń studenckich i uczelnianych.

W analizowanym układzie bardzo istotną rolę pełnią ciągi piesze. Koncepcja zakłada utworzenie trzech głównych ciągów. Pierwszy związany z historycznym placem przed Gmachem Głównym, rozciągający się od nowoprojektowanego wejścia przy skrzyżowaniu Nowej Politechnicznej z Fiszera, aż do wyjścia z terenu kampusu przy parku Akademickim wraz z jego symetrycznym odbiciem względem budynku Gmach Głównego. Drugim, będącym odwzorowaniem przebiegu ulicy Siedlickiej, zakończymy po jednej stronie placem ze zbiornikiem retencyjnym z drugiej zaś obiektem Eksperymentu, innowacji i transferu wiedzy, który mógłby traktować to założenie jako pole do prezentacji najnowszych osiągnięć uczelni i przeprowadzania eksperymentów. Trzeci ciąg to drogą łącząca zbiornik na szczycie góry Sobieski, przy którym została zaprojektowana kawiarnia, z placem i obiektami, znajdującymi się u jej podnóża. Projektowane ciągi umożliwiają utworzenia pętli edukacyjnej i spacerowej. Wszystkie projektowane place i ciągi piesze są bogato uzupełnione zielenią i wodą, wyposażone w ławki i miejsca do odpoczynku. Zostały zaprojektowane w taki sposób by zapewnić jak najlepsze warunki przez cały rok. W bezpośrednim sąsiedztwie każdego z nich znajdują się parkingi rowerowe, które są częściowo zadaszone.

Komunikacja
Projekt zakłada stworzenie nowych wejść na teren kampusu, w tym reprezentacyjnych: od narożnika ulic Do Studzienki i Fiszera, w miejscu historycznej Bramy Węglowej, od strony ulicy Sobieskiego. Oprócz reprezentacyjnych wejść projektuje się kilka dodatkowych łączących kampus z otoczeniem i scalających naturalne ciągi spacerowe. Istotne jest również podkreślenie głównego wejścia na teren kampusu od stornu ulicy Narutowicza, w celu nadania ulicy bardziej reprezentacyjnego charakteru proponuje się usunięcie miejsc parkingowych naziemnych i wymianę nawierzchni na historyczną kostkę granitową.

Priorytetem w projekcie jest komunikacja piesza i rowerowa oraz zminimalizowanie ruchu samochodów na terenie kampusu. W tym celu projektuje się parkingi podziemne oraz parkingi rowerowe rozmieszczone równomiernie na terenie całego kampusu. Pozostawione i projektowane parkingi umieszczone wzdłuż części ulic, umożliwiają parkowanie samochodów i skuterów użytkowanych w formie wynajmu czasowego, który zdobywa co raz większą popularność w całej Polsce i stanowi doskonałą alternatywę w stosunku do komunikacji publicznej. Wszystkie projektowane ciągi piesze zostały wytworzone w oparciu o analizy parametryczne generujące najkrótsze ścieżki dojścia i przejścia pomiędzy poszczególnymi punktami, takie działania pozwoliły na zaprojektowanie optymalnego układu w tej przestrzeni. Dojścia zapewnią odpowiedni sposób skomunikowania kampusu z projektowanymi przystankami komunikacji publicznej w tym tramwaju umieszczonego w ramach projektowanej ulicy Nowej Politechnicznej. W zakresie opracowani koncepcja zakłada przeprowadzenie Nowej Politechnicznej i linii tramwajowej wzdłuż istniejącej ulicy Do Studzienki. Ponadto koncepcja zakłada wykorzystanie w projekcie rozwiązania z zakresu technologii Internet of Transport, które będzie podpowiadało użytkownikowi, w jaki sposób i którą drogą najszybciej dostać się do docelowego miejsca. Rozwiązania z zakresu Internet of Transport pozwalają ograniczyć czas spędzony w komunikacji o ponad połowę.

W zakresie ulic Sobieskiego, Traugutta, Do Studzienki proponuje się wprowadzenie ograniczenia prędkości do 30 km/h. Wariantowo niektóre projektowane ulice mogą przyjąć formę Woonerf, podobnie jak przebudowana ulica Siedlicką. Rozwiązanie to jest zależne od szerszego schematu powiązań komunikacyjnych. Projekt zapewnia dojazd do każdego z istniejących lub projektowanych obiektów samochodów związany z obsługa techniczną oraz nieograniczony ruch pojazdów uprzywilejowanych. Zmiana charakteru ulicy Siedlickiej umożliwi również przebudowę dysfunkcyjnego dotąd skrzyżowania, które zmienia swój przebieg, umożlwiające połącznie ciągu pieszego i połączenie go z placem oraz ścieżką na Górę Szubienniczą. Ulica Traugutta zmienia swój charakter i stanie się przede wszystkim wewnętrzną ulicą kampusu, z dominującą funkcją edukacyjną, zaleca się tu wariantowo dodatkowe usunięcie substandardowej zabudowy z okolicy budynku STOS.

W ramach opracowania projektuje się ponad 800 miejsca parkingowych dla rowerów, z których około 300 może być zadaszona. Przy każdym z parkingów rowerowych proponuje się umieszczenie jednego rzędu miejsc dostosowanych do potrzeb rowerów miejskich i hulajnóg elektrycznych. Część miejsc dla rowerów będzie wyposażona w ładowarki sieciowe, umożlwiającego ładowanie rowerów elektrycznych.

Projekt zakłada również udogodnienia dla osób poruszających się samochodami elektrycznymi. Miejsca parkingowe dla samochodów elektrycznych obok miejsc dla osób niepełnosprawnych zostały dodatkowo umieszczone na terenie kampusu w formie parkingów naziemnych. Przy każdym z miejsc parkingowych zostanie umieszczona szybka ładowarka dostosowana do potrzeb samochodów eklektycznych. Również w parkingach podziemnych wyznaczono dedykowane miejsca dla samochodów elektrycznych wraz z ładowarkami. Takie rozwiązanie jest bardzo istotne z punktu widzenia przedstawienia Politechniki Gdańskiej, jako uczelni proekologicznej i otwartej na nowe technologie.

Projekt zakłada duże ułatwienie związane z komunikacja osób niepełnosprawnych. Cały kampus został skomunikowany w sposób umożlwiający proste przemieszczanie się dla osób niepełnosprawnych w tym poruszających się na wózkach, słabowidzących i niewidomych. W tym celu proponuje się wyznaczanie uniwersalnych dróg z oznaczeniami dla osób niewidomych, równą i dostosowaną nawierzchnią oraz odpowiednie materiały informacyjne, czy infoboxy ułatwiające poruszanie się po terenie kampusu. Wszelkie nowoprojektowane obiekty są dostępne bezpośrednio z poziomu terenu. Miejsca parkingowe dla osób niepełnosprawnych zostały zlokalizowane jako miejsca naziemne, zaś w projektowanych parkingach podziemnych sugeruje się ich umieszczenie przy klatach schodowych z windami.

Muzeum Politechniki Gdańskiej, Muzeum Rozproszone Techniki oraz kampus latem
Otwarcie przestrzeni kampusu przyczyni się do wzrostu jego popularności wśród mieszkańców Gdańska i turystów, którzy już dziś chętnie odwiedzają jeden z najpiękniejszych ośrodków naukowych Europy. Pozycje Politechniki Gdańskiej pod tym względem wzmocni stworzenie Muzeum Politechniki Gdańskiej oraz Muzeum Rozproszonego Techniki. Powyższe działania w połączniu z tworzeniem atrakcyjnej przestrzeni sprawią, że kampus będzie aktywny również poza czasem trwania roku akademickiego. Przyczyni się to do rozwoju bazy gastronomicznej i usług jej towarzyszących, a tym samym znacząco podniesie ich jakoś i zróżnicuje ofertę co będzie kolejny atutem projektowanej przestrzeni.

Istotną rolę w projekcie pełni realizacja założeń związanych z utworzeniem Rozproszonego Muzeum Techniki oraz ekspozycji dzieł kultury i sztuki na terenie kampusu w formie dedykowanych ekspozytorów i tablic multimedialnych. Jedną z głównych atrakcji muzeum mogłaby być możliwość obserwacji historycznego założenia projektu Alberta Carstena, w relacji z nowoprojektowaną częścią, z dachu budynku Gmachu B, który jednocześnie mógłby zostać poddany przebudowanie w kierunku eksperymentalnego samowystarczalnego ekologicznego obiektu z zielonymi fasadami. Idea Muzeum Rozproszonego doskonale łączy się z innymi inicjatywami takimi jak na przykład Politechnika Wielu Pokoleń czy Bałtycki Festiwal Nauki, które mogą również przyczynić się do zwiększenia atrakcyjności i popularności terenu kampusu.

Ochrona konserwatorska i część historyczna
Zmiany w układzie komunikacyjnych porządkują komunikację na terenie i wokół kampusu, podkreślając jednocześnie obiekty o walorach zabytkowych oraz umożliwiają odbudowę historycznego założenia, stanowiącego najstarszą części kampusu. Koncepcja projektowa zakłada rozwój kampusu Politechniki Gdańskiej w kierunku otwartej miejskiej przestrzeni, będącej katalizatorem rozwoju i zmian dzielnicy jak i całego miasta. W projekcie zakłada się maksymalne odwzorowanie historycznego założenia kompozycyjnego zaprojektowanego przez Alberta Carstena na początku XX wieku, które zostało w płynny sposób połączone z nowoczesną formą zagospodarowania innych przestrzeni. Przyjęte założenia kompozycyjne pozwolą wyeksponować zabytkowy zespół zabudowy Politechniki Gdańskiej (Gmach Główny; Instytut Chemii; Instytut Elektrotechniczny, Laboratorium Maszynowe z kotłownią; budynek gospodarczy – skład węgla, dom palacza, mieszkanie portiera; mieszkanie mechanika; umywalnia oraz aleja lipowa). Wcześniejsze przebudowy kampusu oraz budowa nowych obiektów uniemożliwiają odtworzenie całości założenia. Jednakże zdecydowana większość może zostać odtworzona i doskonale łączy się z nową koncepcją eksperymentalnego kampusu przyszłości.

Koncepcja uwzględnia również inne wartościowe budynki takie jak Budynek dawnego Seminarium Nauczycielskiego oraz budynki mieszkalne przy ul. Sobieskiego, ul. Fiszer 12, 13A i B, oraz Traugutta 78, 80 czy aleja prostopadła do ul. Sobieskiego przy Pawilonie Wydziału Elektrotechniki i Automatyki. Powyższe zostały odpowiednio wyeksponowane oraz wpisane w przedstawioną koncepcję. Inne budynki zabytkowe, zgodnie z wytycznymi wynikającymi z celu miejskiego, z uwagi na ich niską wartość, stan techniczny lub zmianę charakteru projektowanej przestrzeni zostały usunięte.
Zrealizowane w ostatnich latach przebudowy oraz projektowane obiekty

Koncepcja zakłada pozostawienie nowo zrealizowanych inwestycji w zakresie zagospodarowania terenu takich jak między innymi reprezentacyjna strefa przed budynkiem Gmachu Głównego wraz z jej rozwinięciem wzdłuż jednego z głównych ciągów kampusu, placu w okolicy budynku Nanotechnologii B, czy zagospodarowania terenu realizowanego wraz z przebudową budynku dawnej Hydromechaniki oraz budową STOS. W powyższym zakresie koncepcja zakłada jedynie częściową modyfikację w celu uzupełnienie nasadzeni zieleni w formie donic z drzewami i krzewami oraz zieleni na poziomie nawierzchni, które są niezbędne w celu realizacja zadania związanego ze stworzeniem istotnych ciągów zieleni, które znacząco podniosą jakoś przestrzeni całego założenia.

Parkingi samochodowe
Bardzo istotnym aspektem koncepcji jest organicznie ruchu kołowego na terenie kampusu, w tym celu proponuje się lokalizację parkingów podziemnych na skrajnych fragmentach kampusu zgodnie z przedstawionym zestawieniem. Z uwagi na brak szczegółowych danych związanych z badanami geologicznymi koncepcja zakłada stworzenie parkingów podziemnych, jednopoziomowych, przy przyjętym optymalnym parametrze 22 m2/ miejsce. Bilas dowodzi, iż przy założeniu 5 miejsc/ 1 000 m2 oraz wymogach minimum 1000 miejscach obsługujących istniejące obiekty, z których 280 zostało zapewnione w istniejących lub projektowanych parkingach, należy zaprojektować minimum 815 miejsc parkingowych, co wymaga około 18 000 m2 powierzchni parkingów wraz z rampami i niezbędną komunikacją. Przy zachowaniu tego samego parametru pod kątem rozwoju należy zaprojektować minimum 110 miejsc parkingowych. W przypadku stwierdzenie możliwości stworzenia parkingów 2 poziomowych zaleca się zmniejszenie ich obszaru i zmianę rozwiązania w celu uzyskanie większej ilości powierzchni biologicznie czynnej na projektowanym obszarze.